Οι Μεγάλες Ιδέες στα Βαλκάνια από τον 18ο αιώνα στον 20ο αιώνα και οι διαφορετικές εκδοχές και παραλλαγές τους αποτελούν το θέμα του 4ου Διεθνούς Συνεδρίου "Βαλκάνιοι Κόσμοι",
που διοργανώνεται στις 29 Νοεμβρίου έως 1 Δεκεμβρίου στη Θεσσαλονίκη από το Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
Οι Αυτοκρατορικές, Ισλαμικές, Σλαβικές, Βουλγαρικές, Αλβανικές, Ελληνικές, Οθωμανικές και Μεταοθωμανικές Μεγάλες Ιδέες, ο Γιουγκοσλαβισμός, ο Ιλυρριανισμός, ο Οθωμανισμός, ο Πανισλαμισμός και ο Παντουρκισμός θα εξεταστούν στις θεματικές ενότητες του συνεδρίου, στο οποίο συμμετέχουν καθηγητές και ερευνητές, ιστορίας, πολιτικών επιστημών, σλαβικών και ανατολικών σπουδών από πανεπιστήμια της Ελλάδας του εξωτερικού.
Ο όρος "Μεγάλη Ιδέα" χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα από τον Ιωάννη Κωλέττη τον Γενάρη του 1844 με την έννοια μιας επιθυμίας "υπεράσπισης των δικαιωμάτων των αλύτρωτων αδερφών μας που κατοικούν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία". Το ερώτημα που έθεσε ήταν αν οι ετερόχθονες Έλληνες θα είχαν τα ίδια δικαιώματα με τους αυτόχθονες. "Στην άποψη του Κωλέττη η Μεγάλη Ιδέα εκφράζεται με ένα είδος πολιτιστικής πρόσληψης" τόνισε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος της Επιστημονικής και Οργανωτικής Επιτροπής του συνεδρίου, καθηγητής Βαλκανικής και Ύστερης Οθωμανικής Ιστορίας, Δημήτρης Σταματόπουλος.
"Για να γίνει αλυτρωτική η Μεγάλη Ιδέα περιμένουμε έως τα χρόνια του Κριμαϊκού Πολέμου (ανάμεσα στη Pωσία, από τη μία πλευρά και στο συνασπισμό Aγγλίας, Γαλλίας, Tουρκίας και Πεδεμοντίου από την άλλη). Ο 'Οθωνας, ο Βαυαρός μονάρχης της Ελλάδας, πρώτη φορά κατανοώντας ότι το ελληνικό κράτος έχει περιορισμένα σύνορα, υιοθετεί τη Μεγάλη Ιδέα για να προκαλέσει επαναστάσεις στη Θεσσαλία και την Ήπειρο. Αγγλία και Γαλλία εκλαμβάνουν τη θέση του ως φιλορωσική στάση, στέλνουν τον στόλο στο λιμάνι του Πειραιά και το αποκλείουν για δύο χρόνια. Ήταν η πρώτη φορά που είχε συνέπειες η Μεγάλη Ιδέα με αλυτρωτικές διαστάσεις" εξήγησε ο κ. Σταματόπουλος.
Το περιεχόμενο της Μεγάλης Ιδέας ήταν ρευστό τον 19ο αιώνα. Η Μεγάλη Ιδέα αναβίωσε στις αρχές του 20ου αιώνα με τον Βενιζέλο, ο οποίος έδωσε αλυτρωτική κατεύθυνση, λαμβάνοντας υπόψη τους συσχετισμούς των Μεγάλων Δυνάμεων, ανέφερε.
Στα Βαλκάνια ακολουθήθηκαν πολιτικές όπως ο Γιουγκοσλαβισμός – η προσπάθεια ενοποίησης των νότιων Σλάβων, η οποία επιτεύχθηκε δύο φορές μέσα στον 20ο αιώνα, το 1918 και το 1945.
Οι Βούλγαροι είχαν τη Μεγάλη Ιδέα να αναστηλώσουν τη Βουλγαρία της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου και ανακαταλάμβαναν περιοχές στις πολεμικές συγκρούσεις.
Οι Ρουμάνοι ένωσαν τη Βλαχία και τη Μολδαβία, αλλά τους έλειπε η Τρανσυλβανία, πρόσθεσε ο κ. Σταματόπουλος.
Οι Βαλκάνιοι ακολουθούν τους δρόμους της εθνικής ολοκλήρωσης και οι Οθωμανοί τις ιδεολογίες του Οθωμανισμού, του Πανισλαμισμού, του Παντουρκισμού που κατέληξαν στον τουρκικό εθνικισμό.
Το συνέδριο θα δώσει μια πανοπτική και συγκριτική ματιά πάνω στις Μεγάλες Ιδέες, υπογράμμισε ο κ. Σταματόπουλος τονίζοντας ότι κατά τον 19ο αιώνα οι Μεγάλες Ιδέες δεν πρέπει να ταυτίζονται με τον αλυτρωτισμό.
«Οι "Μεγάλες Ιδέες" ήταν αρχικά αλυτρωτικά οράματα των Βαλκανικών λαών στην προσπάθειά τους να αποκαταστήσουν την "αρχαία" ή "μεσαιωνική" τους δόξα στα εδάφη της Οθωμανικής ή Αυστριακής Αυτοκρατορίας. Παρόλα αυτά, θα ήταν λάθος να προσδιοριστούν οι «Μεγάλες Ιδέες» μόνο με αλυτρωτισμό. Υπήρξαν τα ακρότατα όρια των εθνικών "φαντασιακών κοινοτήτων", ο τρόπος με τον οποίο έπρεπε αυτές συνεχώς να αναπροσδιορίζονται για να μπορέσουν να ενσωματώσουν ή να αποκλείσουν πληθυσμούς από τον "εθνικό κορμό", για να συναγωνισθούν το αυτοκρατορικό μοντέλο (Οθωμανική ή Αυστριακή Αυτοκρατορία), την ίδια στιγμή που το οδηγούσαν στο τέλος του. Επικοινωνούσαν με εκδοχές ευρωπαϊκών παν-εθνικιστικών ιδεολογικών ρευμάτων, όπως ο Παγγερμανισμός, ο Πανσλαβισμός, ο Πανισλαμισμός ή και η Ρωσική πανορθόδοξη εξωτερική πολιτική, που μέσα από διαφορετικές προσλήψεις της φυλής, της εθνότητας ή της θρησκείας έθεταν το ζήτημα του εντοπισμού της εθνικής διαφορετικότητας» αναφέρουν οι διοργανωτές του Συνεδρίου.
"Υπάρχουν και καθυστερημένες Μεγάλες Ιδέες, η ιδέα της Μεγάλης Αλβανίας ή ο Σλαβομακεδονισμός. Συνήθως οι περιπτώσεις των ύστερων εθνικισμών είναι καθυστερημένη έκφραση μεγαλοϊδεατισμών" σημείωσε ο κ. Σταματόπουλος.
Σήμερα η Μεγάλη Ιδέα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ένα παρωχημένο κατασκεύασμα του 19ου αιώνα, τα έθνη-κράτη υπάρχουν, υπάρχει και η Ε.Ε. σύμφωνα με τον πρόεδρο της Επιστημονικής και Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου. Στα Βαλκάνια τα σύνορα παγιώθηκαν μετά το τέλος του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου και στη συνέχεια την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου δεν άλλαξαν και αυτό οδήγησε σε άλλη αντίληψη για τον τρόπο που αναπτύσσονται οι εθνικές στρατηγικές.
Οι εργασίες του Διεθνούς Συνεδρίου «The "Great Ideas" of the Balkans (18th – 20th c.) (Οι "Μεγάλες Ιδέες" των Βαλκανίων (18ος – 20ος αιώνας» ξεκινούν σήμερα το απόγευμα στο Αμφιθέατρο Τελετών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας με κεντρικό ομιλητή τον καθηγητή John Breuilly (London School of Economics), ο οποίος θα δώσει διάλεξη με θέμα "Η άνοδος και η πτώση των παν-εθνικισμών 1870-1950".
Ο καθηγητής Δημήτρης Σταματόπουλος θα μιλήσει για τις "Μεγάλες Ιδέες ως αντανακλάσεις στους Αυτοκρατορικούς Εθνικισμούς" και θα ακολουθήσει στρογγυλή τράπεζα αφιερωμένη στα 30 χρόνια από τη δημοσίευση του βιβλίου της Έλλης Σκοπετέα "Το Πρότυπο Βασίλειο και η Μεγάλη Ιδέα" με τη συμμετοχή των καθηγητών Ιωάννη Χασιώτη, Βασίλη Γούναρη, Χριστίνα Κουλούρη και Βέμουντ Ώρμπακε.
Το συνέδριο που διοργανώνεται σε συνεργασία με το Εργαστήριο Ιστορίας Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης του Τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και την Association Internationale 'Etudes du Sud-Est Europeen (Διεθνή Ένωση Σπουδών Nοτιοανατολικής Eυρώπης) ολοκληρώνεται την 1η Δεκεμβρίου.
Πηγή
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου